دانستنی های افتادن دندان های شیری و رویش اولین دایمی ها

عجب روزی بود آن روز... یک بعدازظهر در شش سالگی ... بی دندان شده بودم. بعد از چندین روز انتظار و اضطراب، بالاخره دندان لق جلویی ام، وقت غذا خوردن، با ضربه قاشق افتاده بود. مادرم، دندان را شست و داخل یک دستمال کاغذی گذاشت. تا شب، خدا میداند چند بار جلوی آینه رفتم و جای خالی دندانم را نگاه کردم. شب که شد، مادرم دستمالی که دندانم داخلش بود گذاشت زیر بالشم و گفت: "بخواب تا ببینم فردا چی جای دندانت پیدا می شود." و من فردا صبح یک سکه پنج تومانی زیر بالشم پیدا کردم.

برای خیلی از مادرها و پدرها، افتادن اولین دندان شیری و رویش اولین دندان دائمی کودکشان، اتفاقی جالب و به یاد ماندنی است.

خیلی از افراد فکر می کنند که با لق شدن و افتادن دندان پیش جلو، اولین دندان دائمی در دهان کودکشان رویش پیدا می کند اما واقعیت غیر از این است. معمولا در سن 6 سالگی، در دهان کودکان، در قسمت انتهایی و بعد از آخرین دندان های آسیای شیری اولین دندان های دائمی انسان که به دندان "6 سالگی" معروف است، رویش پیدا می کند. این دندان اولین آسیای بزرگ دائمی است و شاید یکی از مهم ترین دندان ها در دهان انسان باشد. دندان های 6 سالگی بدون آنکه دندان شیری لق شود و به عبارتی بدون آنکه جایگزین دندانی شوند، رویش پیدا می کنند، بنابراین رویش آن کم سر و صدا و خاموش است و شاید خیلی از والدین، اصولا متوجه رویش این دندان در دهان فرزندشان نشوند. از طرفی این دندان به خاطر آنکه در انتهای دهان قرار گرفته است، به خوبی مسواک زده نمی شود و استعداد زیادی برای پوسیدگی دارد. برای جلوگیری و پیشگیری از پوسیدگی این دندان ها، از روشی به نام "فیشورسیلانت" استفاده می شود. به کمک این روش، دندان های آسیای دائمی تا حد زیادی از خطر پوسیدگی در امان می ماند.

فیشورسیلانت چیست؟

هرگاه مواد غذایی پوسیدگی زا به مدت طولانی بر روی دندان های مسواک نخورده و در دسترس باکتری های پوسیدگی زا قرار بگیرند، باکتری ها، با تخمیر این مواد غذایی، اسیدی تولید می کنند که این اسید می تواند بافت دندان را تخریب کرده و پوسیدگی ایجاد کند. شیارهای دندان های آسیا که معمولا در ابتدای رویش خیلی هم عمیق هستند، مکان بسیار مناسبی برای مواد غذایی و شروع پوسیدگی است و دندان های 6 سالگی اولین دندان هایی هستند که این خطر را تجربه می کنند. برای پیشگیری از پوسیدگی این دندان ها سال هاست که روشی بنام فیشورسیلانت ابداع شده است. در این روش، شیارهای دندان به کمک ماده ترمیمی همرنگ دندان پخ می شوند (عمق شیارها توسط ماده ترمیمی پر می شود) و در نتیجه تاثیر مواد غذایی بر روی دندان ها کم شده، خطر ایجاد پوسیدگی کاهش می یابد.

روش اجرای این عمل به این صورت است که ابتدا دندانپزشک روی دندان ها را برس می زند. سپس، مقداری از ماده همرنگ دندان را روی دندان و داخل شیارها قرار می دهد. این روش در زمانی بسیار کوتاه انجام می شود و برای انجام آن نیازی به تزریق آمپول و داروی بی حسی نیست. اگر کودکی در سن و سال 6 یا 7 سالگی دارید، با او سری به یک مطب دندانپزشکی بزنید. شاید بد نباشد این بار برای دندان ها هزینه ای را صرف کنید که به کار پیشگیری می آید نه درمان!

چگونه شیری ها مرخص می شوند؟

"خانم دکتر مگر دندان شیری هم ریشه دارد؟" اولین باری که این سوال را شنیدم،خیلی جا خوردم اما شاید مادرها و پدرها حق دارند چیزی از ریشه دندان شیری ندانند. زیرا همیشه دندان های شیری را وقتی دیده اند که لق شده و افتاده و آن موقع هم خبری از ریشه ها نیست اما وقتی دندانپزشکی یک دندان دائمی آنها را از فک بیرون می آورد، آن را با افتخار به بیمار نشان می دهد که :"ببین چه ریشه هایی دارد!..." دندان های شیری تا هنگامی که قرص و محکم در فک قرار گرفته اند، یعنی چهار پنج سال اول زندگیشان، ریشه هایی در حد و اندازه خود دارند که آنها را در استخوان فک محکم نگه می دارد و تغذیه و عصب رسانی به دندان های شیری از طریق همین ریشه ها انجام می شود. در زیر هر دندان شیری، یک جوانه دندان دائمی در استخوان فک جای گرفته است. با بالا رفتن سن کودک جوانه دندان های دائمی شروع به رشد می کنند و به سمت لثه حرکت می کنند و با حرکت این دندان ها به سمت لثه، ریشه دندان های شیری، تحت فشار قرار گرفته و به نوعی توسط حرکت جوانه دندان های دائمی تحلیل می رود. هنگامی که مقدار زیادی از ریشه دندان شیری تحلیل رفت. دندان حمایت فکی اش را از دست می دهد و لق می شود. معمولا دندان ها شیری لق شده، خودبه خود می افتند و نیازی به درمان خاص دندانپزشکی وجود ندارد.

دندان پشت دندان

گاهی اوقات دندان های دائمی مسیر نادرستی را طی می کنند و بدون آنکه دندان شیری بیفتد در قسمت داخلی آن رویش پیدا می کنند و در واقع دو دندان شیری و دائمی در کنار هم در فک باقی می مانند. در مورد این گونه دندان ها، نظرات مختلفی وجود دارد اما پژوهش ها نشان می دهد که معمولا می توان حدود 6 ماه به دندان شیری نیمه لق فرصت داد تا بیفتد و اگر این اتفاق نیفتاد آنگاه به کمک روش های جراحی اقدام به کشیدن دندان شیری باقیمانده کرد.

دندان ها رابشمارید

معمولا دندان ها از سن 6 تا 12 سالگی، سیر طبیعی خود را طی می کنند و به ترتیب دندان های جلویی و سپس آسیاهای شیری لق می شوند و دائمی های جایگزین آنها رویش پیدا می کنند. اما گاهی اوقات در این مسیر ممکن است مشکلاتی پیش بیاید که والدین مراقب و آگاه خیلی زود آنها را می یابند و برای حل آنها اقدام می کنند. یکی از این مشکلات، دندان های شیری هستند که دندان های دائمی جایگزین آنها وجود ندارد. به عبارتی گاهی اوقات بعضی از دندان های دائمی بطور مادزادی در فک وجود ندارند. بنابراین دندان های شیری مربوط به این دندان ها بدون آنکه لق بشوند، مدت طولانی در دهان باقی می مانند و باقی ماندن طولانی مدت این دندان ها در دهان ممکن است در دهان مشکلات ارتودنسی ایجاد کند. بهترین راه آگاهی از این مشکل توجه به دندان های قرینه در فک بالا و پایین و نیز سن کودک است. اگر دندان شیری مدت طولانی بعد از آنکه دندان های قرنیه اش افتاده اند هنوز در دهان باقی است و یا نوجوان شما بعد از سیزده-چهارده سالگی هنوز دندان شیری در دهان دارد، برای بررسی بیشتر به دندانپزشک مراجعه کنید.

علاج واقعه قبل از وقوع

دوران دندانی مختلط (دورانی که کودک در دهان خود هم دندان شیری و هم دندان دائمی دارد) بهترین زمان برای بررسی فضاهای دندانی و مسائل ارتودنسی است. در این دوران می توان بسیاری از مشکلات ارتودنسی و فکی کودکان را با درمان های ساده و کم هزینه ارتودنسی، درمان کرد. بنابراین اگر کودکتان را تا این سن، هنوز به دندانپزشکی نبرده اید، در زمانی که در دوره دندانی مختلط قرار دارد، حتما به همراه او سری به دندانپزشک بزنید.

مرحله جوجه اردک زشت

بعد از آنکه والدین یک کودک، چند سال به دندان های کوچک و ریز نقش شیری او عادت کردند، ناگهان، رویش دندان های پیش بزرگ دائمی در دهان کودکشان که معمولا هم با فاصله و نامرتب در کنار هم قرار می گیرند، به نظر عجیب و غریب می آیند. دندان های دائمی با اندازه طبیعی خود (که تا آخر عمر به همان اندازه خواهند ماند) در دهان رویش پیدا می کنند در حالی که محیط فک کودکان هنوز به رشد کامل خود نرسیده است بنابراین این دندان های تازه رویش یافته در دهان بسیار بزرگ به نظر می رسند و بچه ها را به مرحله ای می برند که در اصطلاح "مرحله جوجه اردک زشت" خوانده می شود. با گذشت زمان و رشد فک و حرکت لب و دندان های کناری، این دندان ها، معمولا صاف شده و در حالت طبیعی خود قرار می گیرند. دندان های پیش فک پایین هم که معمولا در ابتدا نامنظم رویش پیدا کرده اند با حرکت های لب و زبان به جای طبیعی خود بر می گیرند.

امان از هله هوله های دوران مدرسه

دندان های دائمی، درست همزمان با ورود بچه ها به مدرسه، در دهان شروع به رویش می کنند. بچه ها در مدرسه و در راه رفت و برگشت خانه و مدرسه، امکان دسترسی بیشتری به خوراکی های پوسیدگی زا مثل شکلات و چیپس و پفک و... دارند و اگر این تنقلات در زنگ تفریح و در طول مدرسه مصرف شود، مدت زیادی بر روی دندان ها باقی مانده، امکان ایجاد پوسیدگی در دندان های نوجوانان را بالا می برد. بنابراین اگر دوست دارید که فرزندتان با ورود به مدرسه، انبوهی از پوسیدگی دندان های دائمی را برای شما هدیه نیاورند، لطفا به این نکات توجه کنید:

از دادن تنقلات پوسیدگی زا و کارخانه ای تا حد امکان به فرزندتان خودداری کنید و برای تغذیه زنگ تفریح، خوراکی هایی مثل ساندویچ کوچک نان و پنیر، میوه ها، خشکبار و انواع پنیرها را جایگزین کنید.

به کودکتان یک مسواک مخصوص مدرسه بدهید تا گر در زنگ تفریح از خوراکی های چسبناک و شیرین استفاده کرد، بعد از آن دندان هایش را مسواک بزند.

با او صحبت کنید و در مورد چگونگی ایجاد شدن پوسیدگی دندانی و خطرات تنقلات کارخانه ای به زبان کودکانه برای او توضیح دهید.

اگر در مدرسه کودکتان عمل فلورایدتراپی انجام می شود، در جریان چگونگی انجام آن قرار بگیرید و با اولیای مدرسه درباره اجرای این طرح همکاری کنید.

مرتب کودکتان را برای معاینه به دندانپزشکی ببرید و از او بخواهید که در صورت لزوم برای دندان های دائمی کودکتان، فیشورسیلانت انجام دهد