آنچه باید درباره صدمات و شکستگی های دندانی بدانیم.

"آنچنان با مشت می زنم توی صورتت که دندونات بریزند توی دهنت!" این جمله یک شوخی است. شوخی خشنی که به ظاهر هم بسیار دور از انتظار است. ضربه ای آنچنان شدید که دندان های انسان را از جا در بیاورد؟ اما واقعیت دارد. گاهی دندان ها به راحتی با نیروهایی نه چندان شدید، می شکنند، لق می شوند و یا حتی کاملا از درون حفره خود بیرون می افتند.

دندان ها و ناحیه فک و صورت از جمله نواحی آسیب پذیر بدن هستند و به دلیل تماس نزدیک بافت سخت و نرم و برنده بودن لبه دندان ها، احتمال صدمات دندانی در ناحیه لثه ها، گونه ها و زبان بسیار بالاست. تصادفات، مشاجره های شدید، صدمات حین ورزش، زمین خوردن های کودکان و ... همگی ممکن است موجب آسیب هایی به ناحیه فک و صورت شوند که می تواند منجر به خونریزی های شدید، آسیب های دندانی، پاره شدن لب و زبان و حتی شکستگی و دررفتگی فک شوند. در همه صدمات ناحیه فک و صورت به خصوص شکستگی، لقی و بیرون افتادن کامل دندان ها، زمان عامل بسیار تعیین کننده ای در بهبود صدمات است و هر چه سریع تر به ناحیه آسیب دیده رسیدگی شود، شانس موفقیت درمان و به خصوص زنده ماندن آسیب دیده بیشتر است.

اورژانس های دندانپزشکی در کودکان

زمین خوردن و آسیب های فیزیکی در کودکان بسیار شایع است و صدمه خوردن به دندان ها و پارگی لب و زبان در اثر برخورد به نقاط مختلف از عوارض آن است. برای والدین، دیدن کودکشان در حالی که با چشمانی گریان و دهانی پر از خون پیش آنها می آید بسیار نگران کننده است اما اگر پدر و مادرها مراحل برخورد با صدمه دهان و دندان کودکشان را بدانند، بسیار آرام تر و راحت تر، قضیه را به سوی پایانی خوش پیش خواهند برد.

نکته بسیار مهم آن است که پس از آنکه زخم ها و جراحات ناحیه دهان و دندان کودک از مرحله حاد آن خارج شد، حتی اگر خونریزی قطع شده بود و یا دندان ها در ظاهر سالم بودند نیز کودک باید برای یک معاینه کامل نزد دندان پزشک برده شود. دقت کنید؛ دندان های شیری بسیار مهم هستند و صدمه و ضربه خوردن به این دندان ها باید همانند دندان های دائمی پیگیری شود.

اگر کودکمان، دچار صدمه ناحیه فک و دهان شده و از دهانش خونریزی دارد ابتدا باید منطقه خونریزی دهنده را تمیز کرده و زخم را جستجو کرد. سعی کنید با یک پارچه یا گاز تمیز زخم را تحت فشار قرار دهید تا خونریزی آن کم و یا قطع شود. اگر ناحیه زخم یا پارگی بزرگ است و یا خونریزی قطع نمی شود سریعا به یک مرکز درمانی مراجعه کنید.

بعد از قطع یا کاهش خونریزی به دنبال جراحات دندانی بگردید. تمام دندان ها را بررسی کنید و از سلامت آنها مطمئن شوید. دندان ها ممکن است در حین ضربات دچار لق شدگی، شکستگی و یا بیرون افتادن کامل دندان از حفره شوند:

لق شدگی، شکستگی: اگر هنگام بررسی دهان کودکتان متوجه شید دندان های او لق شده است، او را باید سریعا به مراکز اورژانس دندان پزشکی منتقل کرد. تا قبل از انتقال کودک به مراکز اورژانس مراقب باشید که از گاز زدن روی خوراکی های سفت خودداری کند تا دندان ها بیش از این لق نشوند. در مراکز اورژانس در صورت لزوم دندان های لق شده را به کمک روشی به نام "اسپلینت" به هم محکم می کنند. اگر دندان کودکتان دچار شکستگی کوچک و یا لب پریدگی شده و دردی ندارد نیازی به مراجعه اورژانس به مراکز درمانی نیست اما در اولین فرصت با دندان پزشک خود قراری گذاشته و کودک را برای معاینه نزد او ببرید. اگر شکستگی بزرگ است و کودک درد دارد، او را زودتر به مراکز اورژانس برسانید زیرا به احتمال زیاد در این نوع شکستگی ها عصب دندان درگیر است و هر چه رسیدگی به دندان سریع تر انجام شود احتمال زنده ماندن عصب دندان بیشتر است. در ضمن اگر تکه شکسته دندان را پیدا کردید آن را به همراه خود نزد دندانپزشک ببرید.

بیرون افتادگی دندان: در صورتی که در اثر ضربه، دندانی از حفره خود به طور کامل بیرون بیفتد، زمان نقش مهمی را در نجات مجدد این دندان بازی خواهد کرد. به دنبال دندان بیرون افتاده بگردید و آن را پیدا کنید. به خوبی به خاطر بسپارید که دندان را کجا پیدا کرده اید (در پارک میان گل و خاک، در منزل روی فرش و یا داخل خود دهان) ذکر این نکات برای تصمیم گیری دندانپزشک در ادامه درمان بسیار کلیدی است. دندان بیرون افتاده را از ناحیه تاج دندان در دست بگیرید و سعی کنید به هیچ وجه قسمت ریشه دندان دستکاری نشود. با قرار دادن قسمت ریشه دندان در جریان مستقیم آب آن را شستشو داده، جهت صحیح آن را پیدا کنید و آن را در حفره اش قرار دهید. اگر قرار دادن دندان در حفره اش برای شما امکان پذیر نیست، آن را سریع تر به همراه بیمار به یک مرکز دندانپزشکی برسانید. دندانی که قبل از یک ساعت در محل خود جاگذاری شود شانس موفقیت بالایی دارد. برای انتقال دندان بیرون افتاده به مرکز دندان پزشکی آن را در محیطی مرطوب قرار دهید. بهترین مایع برای نگهداری دندان بزاق دهان است. شیر و سرم فیزیولوزیک نیز جایگزین های مناسبی هستند. در صورت موجود نبودن هیچ کدام از این مواد از آب ساده استفاده کنید تا دندان خشک نشود.

پیشگیری از صدمات دهان و دندان در کودکان

کودکانی که به صورت حرفه ای ورزش می کنند، بیشتر در خطر صدمات دندانی حین ورزش هستند. برای این گونه کودکان یک محافظ پلاستیکی دهان پیشنهاد می شود که توسط دندانپزشک ساخته می شود. این محافظ جلوی صدمات شدید حین ورزش را خواهد گرفت و ناحیه فک و دهان را محافظت خواهد کرد.

کودکانی که تازه راه رفتن را آموخته اند نیز به شدت در معرض صدمات دهان و دندان هستند.

برای این گونه کودکان، خانه را باید طوری آماده سازی کرد که حداقل خطر ایجاد کند. لبه های تیز وسائل منزل باید ایمن سازی شوند. کودکان 12 تا 16 ماهه بسیار آسیب پذیرند. از جمله محل هایی که احتمال آسیب های دندانی کودکان در آن بالاست، پارک ها هستند. زمین های بازی کودکان در پارک ها محل خطرناکی است، کودکان خود را به پارک هایی ببرید که محیط بازی امنی دارند.آبخوری های پارک ها، مکان های عمومی و مدارس نیز محل های پرخطری هستند و احتمال برخورد دندان های کودکان با شیر آب هنگام خوردن زیاد است. مراقب کودکتان باشید و دقت کنید که افرادی ممکن است او را هنگام آب خوردن هل بدهند. باور کردن آن مشکل است ولی قاشق و چنگال نیز از دشمن های قدیمی دندان هستند. درصد زیادی از صدمات دندانی در اثر برخورد ناخودآگاه قاشق و چنگال با دندان افراد پیش می آید.

چگونه پیشگیری کنیم؟

علاوه بر روش های پیشگیری از صدمات که در قسمت های قبلی ذکر شد، رعایت نکات زیر نیز برای حفاظت از سیستم فک و دهان بی فایده نخواهد بود:

روزی 2 بار با یک خمیردندان حاوی فلوراید، دندان هایتان را مسواک بزنید.

هر روز نخ دندان بکشید.

مرتب برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید.

از جویدن یخ و یا گاز گرفتن عادتی مداد و خودکار، خودداری کنید.

از دندان هایتان به عنوان ابزار استفاده نکنید (مثلا با آن یک گیره کاغذ را باز نکنید.)

اگر دندان قروچه می کنید برای درمان آن به دندان پزشک مراجعه کنید.

اگر به صورت حرفه ای ورزش می کنید، از محافظ دهانی استفاده کنید.

هنگام قرار گرفتن در اتومبیل، کمربند ایمنی را ببندید و کودکان را در صندلی مخصوص بنشانید.