سالمندان و افرادی که معلولیت های جسمی دارند ، از توانایی کمتری برای رعایت بهداشت دهان و دندان برخوردارند. این مقاله برای این افراد راه حل های کوتاه و کاربردی پیشنهاد می کند.

این که مسواکی به دست بگیریم و خمیر دندان را برروی مسواک فشار دهیم و چند دقیقه ای مسواک بزنیم یا نخ دندان بکشیم و ، آن قدر برایمان آسان است که گاهی از فرط سادگی آن ها را پشت گوش می اندازیم، اما در میان ما بسیارند افرادی که همین کارهای به ظاهر ساده و سهل را، حتی فشار دادن خمیر دندان از داخل تیوپ آن یا گرفتن محکم مسواک در دست را نمی توانند به خوبی انجام دهند. سالخوردگان و افراد مسن جامعه مان، یا جوان ترهایی که به دلیل بیماری های خاص مثل سکته های مغزی، آرتروزها، پارکینسون، ام.اس توانایی جسمی خود را از دست داده اند و معلولان ذهنی و جسمی، از جمله کسانی هستند که به رغم ناتوانی های محدود کننده جسمانی شان می توانند و باید بتوانند، لبخندی زیبا و درخشان را به صورت خود هدیه دهند. در این مطلب سعی بر این است تا با بیان مشکلات و ناتوانی های این گونه افراد در حفظ بهداشت دهان و دندانشان، راه حل هایی برای حفظ و نگهداری سلامت دندان ها و لثه آنها ارائه شود.

مشکل1: نمی توانم مسواک را در دست بگیرم و آن را کنترل کنم.

بسیاری از بیماری ها مثل آرتروز، سکته مغزی و حتی برخی فرآیندهای طبیعی مانند سالمندی به کاهش قدرت دست منجر می شود و این افراد نمی توانند مسواک را خوب و با کنترل مناسب در دست بگیرند.

راه حل 1: برای کنترل بهتر مسواک باید سعی کنید دسته مسواک را طوری تغییر بدهید که بلندتر و ضخیم تر باشد و یا آن را به گونه ای به دست تان متصل کنید. راه حل های زیر را امتحان کنید.

1) یک توپ تنیس یا توپی کوچک تر را سوراخ کنید و دسته مسواکتان را داخل آن فرو ببرید. حالا یک دسته گرد و بزرگ برای مسواک ساخته اید که کنترل آن راحت تر است. (می توانید از یک قوطی خالی نوشابه هم استفاده کنید)

2) یک دستگیره پلاستیکی فرمان دوچرخه هم انتخاب خوبی است که بتوانید به کمک آن دسته مسواکتان را کلفت تر کنید.

3) اگر هیچ کدام از این وسیله ها در دسترستان نبود از یک رول آلومینیوم کمک بگیرید و آن را با احتیاط چندین بار روی دسته مسواک بپیچید تا دسته مسواکتان ضخیم تر شود.

4) اگر لرزش دست تان خیلی شدید است و یا نمی توانید مسواک را در دست بگیرید، از کسی که از شما مراقبت می کند خواهش کنید به کمک یک تسمه پلاستیکی یا پارچه ای، مسواک را به دست شما ببندد. با این روش کنترل مسواک آسان تر خواهد بود.

5) در صورت امکان مسواک برقی را جایگزین مسواک معمولی کنید. مسواک های برقی دسته های ضخیم و بزرگی دارند و راحت تر در دست کنترل می شوند و از آنجا که به کمک نیروی باتری خود به خود می چرخند و دندان ها را تمیز می کند، انتخاب بسیار خوبی برای افرادی است که دچار ناتوانی های جسمی یا ذهنی هستند.

مشکل 2: نمی توانم تیوپ خمیر دندان را فشار بدهم و خمیر دندان را روی مسواک بگذارم.

در بسیاری از افرادی که قدرت دست آنها و یا کنترل آنها به دلیل بیماری های محدود کننده از بین رفته است، کار ساده ای مثل فشار دادن تیوپ خمیر دندان نیز گاهی به مشکلی بزرگ تبدیل می شود. شاید این راه حل ها کمک کننده باشند.

راه حل 2: الف) برای آن که راحت تر خمیر دندان را از تیوپ خارج کنید و روی مسواک قرار دهید، در خمیردندان را باز کنید و تیوپ خمیر دندان را روی کناره دستشویی (اگر دستشویی منزل شما کناره صاف و مناسبی دارد) و یا روی سینک ظرفشویی به نحوی قرار دهید که سر تیوپ بالای قسمت گود (کاسه) ظرفشویی یا دستشویی قرار بگیرد. آن گاه مسواک را زیر دهانه خمیر دندان بگیرید و به کمک یک انگشت یا کناره دست تان تیوپ را فشار دهید تا خمیر دندان خارج شود.

ب) مدل هایی از خمیر دندان های پمپی در بازار وجود دارند که با فشار دکمه بالایی تیوپ مقداری از خمیر دندان خارج می شود و احتیاج به کنترل یا فشار زیادی ندارد. این گونه خمیر دندان ها خصوصا برای سالمندانی که قادر نیستند در تیوپ خمیر دندان را به راحتی ببندند و باز کنند، انتخاب خوبی است.

ج) گونه هایی از خمیر دندان های تیوپی نیز از داخل تیوپ به وسیله خاصی مجهز شده اند که این وسیله کمک می کند با یک فشار کوچک به تیوپ خمیر دندان مقدار معینی خمیر دندان از تیوپ خارج شود.

مشکل3: نمی توانم به راحتی نخ دندان بکشم.

استفاده از نخ دندان برای سالم ماندن دندان ها اهمیتی همچون مسواک دارد و به عبارتی استفاده روزانه از آن ضروری است. اما ممکن است پاره ای از افراد به دلیل بیماری های خاص خود نتوانند کنترل خوبی روی نخ دندان داشته و آن را به کار ببرند.

راه حل 3: الف) اگر دچار لرزش دست هستید و یا انگشتان شما قدرت کافی برای نگهداری نخ دندان را ندارد، در داروخانه ها به دنبال وسیله ای به نام "نگهدارنده نخ دندان" بگردید. این وسیله با یک دسته بلند و دو سر نگهدارنده، دو طرف نخ دندان را محکم نگه می دارد و شما می توانید به کمک دسته بلند، آن را در دست گرفته، بین دندان هایتان را نخ بکشید.

ب) نوع دیگر از نخ دندان به نام نخ دندان دسته دار در بازار موجود است. در این نوع نخ دندان، مقدار کوچکی از نخ دندان به دسته ای شبیه یک خلال دندان متصل است که نخ کشیدن بین دندان ها را آسان تر می کند. این نوع از نخ دندان یک بار مصرف است و هر نخ و دسته آن پس از مصرف دور انداخته می شود.

ج)اگر کسی از شما مراقبت می کند و کارهای بهداشتی شما را برایتان انجام می دهد، از او بخواهید که استفاده از نخ دندان را به دنبال مسواک در برنامه های روزانه قرار دهد. یک پرستار نیز به کمک نگهدارنده های نخ دندان راحت تر می تواند دندان های بیمار خود را نخ بکشد.

مشکل 4: فراموش می کنم مسواک بزنم.

بسیاری از سالمندان و افرادی که دچار بیماری هایی نظیر آلزایمر و فراموشی هستند، ممکن است وعده های بهداشتی خود، نظیر مسواک زدن را فراموش کنند. این افراد برای انجام اعمال بهداشتی خود احتیاج به کمک و مراقبت دارند. (به عبارتی بهتر است شخصی که از آنها مراقبت می کند، برای آنها مسواک بزند)

راه حل4: اگر از یک سالمند مراقبت می کنید و قرار است برای او مسواک روزانه اش را بزنید، این نکات را رعایت کنید.

1) پرستار و بیمار هر دو باید در وضعیت مناسبی اسیتاده یا نشسته باشند. پرستار باید اندکی بالاتر از بیمار قرار گرفته باشد.

2) مسواک زدن را در جاهایی مثل دستشویی یا حمام یا آشپزخانه انجام دهید که نظافت آن آسان باشد.

3) وسایل بهداشتی لازم، آب و حوله را جایی در نزدیک دست خود قرار دهید.

4) در جایی قرار بگیرید که روشنایی و نور مناسبی داشته باشد.

5) به کسی که از او مراقبت می کنید، قبل از هر مرحله از کار، عملیات را توضیح دهید.

6) برای مسواک زدن از یک نظم خاص پیروی کنید، هر روز، همان جا، همان ساعت.

7) صبور باشید و به بیمارتان آرامش و روحیه هدیه بدهید.

8) به آرامی و نرمش رفتار کنید.

مشکل 5: دهانم خشک است.

بسیاری از سالمندان یا افرادی که از داروهای گوناگونی استفاده می کنند، به خشکی دهان دچار هستند. کسانی که دچار خشکی دهان هستند نمی توانند به راحتی صحبت کنند و یا غذاها را ببلعند. در ضمن دهانی که کمبود بزاق دارد به دلیل عدم وجود شستشوی طبیعی، محل خوبی برای پوسیدگی های دندانی دارد. این علایم، نشانه هایی از خشکی دهان هستند: چسبناک بودن دهان، کمبود بزاق، سوزش دهان و خشکی زبان، ترک خوردن لب ها، عفونت های دهانی و بوی بد دهان.

راه حل 5: با پزشک خود در مورد مشکل خشکی دهانتان صحبت کنید. شاید او بتواند نوع داروهایی را که شما می خورید، تغییر دهد و از خشکی دهان شما کم کند زیرا گاهی اوقات خشکی دهان به علت عوارض جانبی بعضی داروها اتفاق می افتد. در ضمن برای بهبود شرایط خود این راه ها را امتحان کنید:

1) از مصرف چای و قهوه زیاد بپرهیزید.

2) الکل مصرف نکنید و سیگار یا قلیان نکشید.

3) مقدار زیادی آب و نوشیدنی های بدون قند بنوشید.

4) آب نبات های بدون قند بمکید و آدامس های بدون قند بجوید تا ترشح بزاق شما تحریک شود.

مشکل 6: با دندان مصنوعی ام راحت نیستم.

روزهای اول ورود مهمانی به نام دندان مصنوعی به دهان سالمندان، روزهای سخت جنگ و گریز است و گاهی اوقات مدت مدیدی طول می کشد تا آنها به دندان مصنوعی شان عادت کنند. اگر به تازگی یک دندان مصنوعی دریافت کرده اید، ممکن است این مشکلات را تجربه کنید:

1) احساس کنید جسمی بزرگ و حجیم در دهان شما قرار گرفته است.

2) لب های شما به سمت جلو هل داده می شوند.

3) مرتب عق می زنید.

4) بزاق شما زیاد می شود.

5) صحبت کردن برای شما مشکل می شود و مخصوصا حروف "ف" و "س" را نمی توانید به آسانی تلفظ کنید.

6) ممکن است جاهایی از دهان شما زخم شود.

توجه کنید که این مشکلات، معمولی است و کم کم برطرف خواهد شد. در واقع اگر دندان مصنوعی که برای شما ساخته شده، مناسب باشد در عرض چند روز به آن عادت می کنید و احساس وجود یک جسم خارجی در دهانتان برطرف می شود اما اگر مدت طولانی پس از دریافت دندان مصنوعی تان هنوز با آن راحت نیستید، بهتر است مشکل را با دندان پزشک سازنده آن مطرح کنید.

راه حل شماره 6: برای آن که بهتر با دندان مصنوعی جدیدتان کنار بیایید این راه ها را آزمایش کنید:

1) در روز اول دریافت دندان، غذاهای نرم مصرف کنید و از خوردن خوراکی های چسبناک مثل تافی ها اجتناب کنید.

2) حتی الامکان از دندان مصنوعی تان مرتب استفاده کنید تا زودتر به آن عادت کنید.

3) اگر وزن شما کم شده و لاغر شده ایدف ممکناست تطابق دندان مصنوعی با دهانتان کم شود. برای اصلاح آن از دندانپزشک کمک بگیرید.

4) بعد از مصرف غذا دندان مصنوعی تان را بیرون بیاورید، دهانتان را بشویید و دندانتان را به کمک یک مسواک نرم تمیز کنید.

5) شب ها دندان مصنوعی تان را از دهان بیرون بیاورید و در محلول های مخصوص ضد عفونی دندان مصنوعی قرار دهید.

6) در حالت های زیر به دندان پزشک مراجعه کنید:

اگر دهان شما زخم شده است.

گر دندان مصنوعی تان در دهانتان لق می خورد.

اگر دندان مصنوعی تان ترک خورده یا شکسته است (مبادا خودتان، دندان شکسته تان را تعمیر کنید!)

7) وقتی دندان مصنوعی را در دهان نمی گذارید، آن را در یک ظرف آب نگهداری کنید تا خشک نشود.

8) برای شستن دندان مصنوعی، دست تان را بالای یک کاسه یا سینک ظرفشویی پر از آب نگهدارید تا اگر دندان از دست تان رها شد نشکند