بهداشت دهان و دندان برای بیماران مبتلا به آلزایمر

به جوانی ام نمی بالم، روزی پیر خواهم شد ...

به قدرتم نمی بالم، روزی کم توان خواهم شد ...

به زیبایی ام نمی بالم، روزی چروکیده و فرتوت خواهم شد ...

به هوش و حافظه ام نمی بالم، روزی ...

آلزایمر نوعی بیماری است ک در آن حافظه، ضعیف می شود، حالات خلقی شخص عوض می شود و قدرت ارتباطی و استدلال منطقی او کاهش می یابد. آلزایمر یک بیماری پیش رونده است و با مرور زمان بدتر می شود. آلزایمر، بیماری سنین بالا است و معمولاً با گذشت سن افراد بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

شخصی که به آلزایمر مبتلا می شود: در بسیاری از مراحل زندگی، نیاز به حمایت و رسیدگی بیشتر دارد. یکی از مهمترین نکات برای افراد مبتلا به آلزایمر بالا بردن اعتماد به نفس و بهبود کیفیت زندگی آنهاست. رعایت بهداشت دهان و دندان در بهبود سلامت عمومی بدن بسیار موثر است. داشتن دهان و دندان سالم به افراد کمک می کند تا خوب حرف بزنند، خوب غذا بخورند و ظاهر خوبی داشته باشند. این مقاله به مشکلات و مسائل مربوط به افراد مبتلا به آلزایمر می پردازد. در این نگاه کوتاه، خواهیم آموخت که در مراحل مختلف آلزایمر دهان و دندان افراد چگونه تحت تاثیر قرار می گیرد و به چه صورت می شود از مشکلات بالقوه جلوگیری کرد.

بیماری های دهان چه می کنند؟

بیماری های دهان و دندان به دو گروه عمده تقسیم می شوند: یکی بیماری های مربوط به لثه ها و دیگری پوسیدگی دندانها. در هر دو حالت ممکن است شخص مبتلا، درد و یا عفونت را تجربه کند. در افرادی که به آلزایمر مبتلا هستند هر دو شرایط یاد شده یعنی درد و یا عفونت، گیجی شخص مبتلا به آلزایمر را بیشتر کرده و وضعیت او را بدتر می کند.

چرا لثه بیمار می شود؟ چرا دندان پوسیده؟

بیماری های لثه باعث خونریزی لثه ها می شود، لثه ها را دچار التهاب می کند و گاه نیز منجر به تحلیل (پس روی) لثه ها می شود. اگر بیماری لثه به مراحل خیلی شدید برسد ممکن است دندانها را لق کند و شخص بدون پوسیدگی، دندانهایش را از دست بدهد. پلاک میکروبی که مجموعه ای از میکروبها و مواد غذایی است، عامل اصلی بیماری های لثه می باشد. با بهداشت خوب، مسواک و نخ دندان مرتب و دهان شویه های ضد باکتری، می توان پلاک را از روی دندانها حذف کرد و سلامت لثه ها را تضمین نمود. همین پلاک میکروبی می تواند عامل ایجاد پوسیدگی دندانها نیز باشد. غذاها، به خصوص غذاهای شیرین و چسبنده، مورد علاقه باکتری هاست. آنها با تجزیه این مواد، اسیدی تولید می کنند که باعث پوسیدگی دندانها می شود. بهتر است، وعده های مصرف غذاهای شیرین را به روزی یک تا دو بار کاهش دهید و ترجیحاً آن را همراه با وعده اصلی غذا مصرف کنید. داشتن رژیم غذایی سالم، استفاده از مسواک و نخ دندان برای حفاظت دندانها از پوسیدگی ضروری است.

مراقبت روزانه از دندانها

الف: مراحل اولیه آلزایمر: در دوران اولیه آلزایمر، شخص بیمار معمولاً می تواند، خودش، دندانهایش را تمیز کند. اما شاید لازم باشد که شخص مراقب بیمار مسواک زدن را به او یادآوری کند یا بر انجام مسواک زدن، نظارت داشته باشد. اگر بیمار، به کمک نیاز داشته باشد، شخص مراقب باید مسواک و خمیر دندان را برای او آماده کرده و روش مسواک زدن را به او نشان دهد. مشواکهای مخصوصی وجود دارند که دسته های ضخیم تری دارند و در دست گرفتن آنها برای اشخاص ناتوان و بیمار آسان تر است. بهتر است این گونه مسواکهابرای افراد مبتلا به آلزایمر تهیه شود. از دندانپزشک مشورت بخواهید. او می تواند برنامه مناسبی را برای رعایت بهداشت افراد مرحله اول آلزایمر پیشنهاد کند و بهترین روش مسواک زدن را توصیه کند. معاینات مرتب دندانپزشکی در این دوره را فراموش نکنید. بهتر است برایافراد آلزایمری در این مرحله از روشهای پیشگیری از پوسیدگی استفاده شود. از مهمترین این روشها «فلورایدتراپی» است که به کمک فلوراید از شروع پوسیدگی های جدید جلوگیری می شود. این عمل ممکن است به کمک خمیردندانهای پرفلوراید، فلورایدتراپی به کمک ژل یا وارنیش در مطب دندانپزشکی انجام شود.

ب- مراحل پیشرفته آلزایمر:

با پیشرفت آلزایمر، فرد بیمار قادر نخواهد بود خودش دندانها و دهانش را تمیز کند و یا انگیزه ای برای رعایت بهداشت دهان و مسواک زدن در او باقی نمی ماند. از این رو، این وظیفه بر عهده فرد مراقب خواهد بود. بهتر است مراقب بیمار مبتلا به آلزایمر، در جلسه ای از دندانپزشک در این مورد راهنمایی کاملی دریافت کند و سپس روشهای بهداشتی دهان را برای بیمار اجرا کند. روشهای مختلفی وجود دارد که شخص بتواند برای دیگری مسواک بزند. یکی از معمول ترین روشها به این صورت است: بیمار مبتلا به آلزایمر روی یک صندلی می نشیند و شخص مراقب پشت سر او قرار می گیرد. به نحوی که سر بیمار به بدن مراقب تکیه داده شود. در این حالت مراقب خواهد توانست با یک دست سر بیمار را تحت کنترل قرار دهد و با دست دیگر دندانهای او را مسواک بزند. بهتر است در این روش از یک مسواک با سایز کوچک استفاده شود.

داروها با دهان چه می کنند

بیشتر افراد مبتلا به آلزایمر، از داروهای ضد افسردگی، ضد جنون و آرام بخش استفاده می کنند. عارضه جانبی اغلب این داروها، خشکی دهان است. بزاق به عنوام مرطوب کننده دهان عمل می کند و خشکی دهان باعث می شود که دندانهای مصنوعی به خوبی در دهان باقی نمانند و لق بخورند. بهتر است افرادی که دچار خشکی دهان هستند از چسبهای دندان مصنوعی و یا بزاق مصنوعی برای حفظ دندان مصنوعی در دهان استفاده کنند.

ز طرفی در افرادی که دندانهای طبیعی خود را دارند، خشکی دهان باعث افزایش احتمال پوسیدگی می شود. استفاده از داروها و شربتهایی که با شکر شیرین شده اند نیز، این خطر را افزایش می دهد. بهتر است از پزشک بخواهید تا شربتهای بدون شکر را جایگزین کند. دهان شویه فلوراید می تواند به پیشگیری از پوسیدگی ها کمک کند.

بعضی از داروهای ضدجنون ممکن است باعث حرکات و لرزش فک و زبان شود که این حرکات، نگهداشتن دندان مصنوعی در دهان را دچار اشکال می کند. متاسفانه این اثرات دائمی است و بعد از قطع مصرف این داروها، از بین نمی رود.

آنها باید معاینه شوند ...

متاسفانه افراد مبتلا به آلزایمر، قادر به تشخیص و بیان مشکلات دهان و دندان خود نیستند. آنها ممکن است حتی نتوانند دردهای خود را تشخیص دهند و بیان کنند. بنابراین معاینات دوره ای دهان و دندان برای تمام بیماران مبتلا به آلزایمر، چه آنها که دندانهای طبیعی خود را دارند یا کاملاً بدون دندان هستند، لازم است.

سرطان دهان، عارضه نه چندان شایعی است که با بالا رفتن سن احتمال ابتلای به آن بیشتر می شود و ممکن است از یک ضایعه کوچک لکه مانند و کاملاً بدون درد آغاز شود. از مهمترین نکات معاینات دوره ای در افراد مبتلا به آلزایمر، توجه به این ضایعات است. در تشخیص های زود هنگام، سرطان دهان به خوبی به درمان جواب می دهد.

دندانهای مصنوعی ممکن است در طول سالهای استفاده طولانی، تطابق خود را با دهان از دست بدهند و دهان را زخم کنند که بیماران آلزایمری معمولاً آن را درک نخواهند کرد. پوسیدگی های ناحیه طوق دندان هم معمولاً بدون درد هستند و اگر به آن توجه نشود، ممکن است با پیشرفت آن، منجر به شکستن دندان به طور کامل از ناحیه تاج شود.

من آلزایمر دارم، من نمی توانم ...

- دندانهایم را به خوبی تمیز کنم.

- به خاطر داشته باشم که دندانها باید تمیز شوند.

- نیازها و مشکلات دندانی ام را بیان کنم.

- در تصمیم گیری های مربوط به درمانم شرکت کنم.

- در هنگام انجام کارهای دندانپزشکی آرامش داشته باشم.

گاهی ممکن است بیماران آلزایمری مشکلاتی در دهان خود داشته باشند اما نتوانند آن را بیان کنند. این علائم معمولاً نشانه وجود یک مشکل دندانی در آنهاست:

- با خوردن مشکل دارند (بخصوص غذاهای سرد و سفت)

- مرتب سر و دهانشان را حرکت می دهند.

- دندان مصنوعی قدیمی شان را استفاده نمی کنند.

- ناآرام، بی قرار و پرخاشگر شده اند.

- خواب خوبی ندارند.

- در فعالیت های روزانه شرکت نمی کنند.

حالا نوبت درمان است...

الف- بیمارانی که در مراحل اولیه آلزایمر هستند: در مراحل اولیه آلزایمر، اغلب درمانهای دندانپزشکی قابل انجام است. دندانپزشک طرح درمان را می ریزد و در نظر خواهد داشت که بیمار به خوبی قادر به رعایت بهداشت و مراقبت از دندانهایش نخواهد بود. پوسیدگی های سطحی پر می شوند اما درمانهایی مثل کراون (روکش)، بریج و ایمپلنت تنها در صورتی انجام می شود که دندانپزشک مطمئن باشد، یک مراقب دلسوز در رعایت بهداشت کامل به فرد بیمار کمک می کند. در این مرحله مراقبت های پیشگیرانه برای بیماری های لثه بسیار لازم و ضروری است. آلزایمر یک بیماری پیش رونده است بنابراین لازم است تا افراد مراقب بیمار دستورات کامل پیشگیری و بهداشتی دهان و دندان را از تیم دندانپزشکی دریافت کنند.

ب- مراحل میانی آلزایمر: در این مرحله، شخص مبتلا از نظر فیزیکی مشکلی ندارد اما با بعضی مشکلات رفتاری و شناختی درگیر شده است. در این مرحله معمولاً درمانهای دندانپزشکی از ترمیم ها به سمت پیشگیری ها، سوق داده می شود. بعضی از بیماران ممکن است تحمل درمانهای دندانپزشکی را داشته باشند و برای گروهی دیگر حتی ممکن است نیاز به بیهوشی عمومی باشد. در این مرحله تصمیم گیری برای نوع درمان کاملاً به شرایط بیمار، تصمیم اطرافیان بیمار و شرایط تیم دندان پزشکی مربوط است.

دست دندان من کجاست؟

هر چند امروزه، عمر دندانهای طبیعی بیشتر از قبل شده اما هنوز هم هستند افراد زیادی که تمام دندانهای طبیعی خود را از دست می دهند و مجبور به استفاده از دندان مصنوعی می شوند. این اتفاق در افراد مبتلا به آلزایمر شایع تر است. یکی از مهمترین مشکلاتی که ممکن است برای دندانهای مصنوعی اتفاق بیفتد، از دست رفتن تطابق و در اصطلاح عام «لق شدن یا گشاد شدن دست دندان» است. اگر برای فرد مبتلا به آلزایمر این اتفاق بیفتد باید دست دندان جدیدی برای او ساخته شود اما بهتر است خصوصیات کلی دندان جدید مثل شکل و نحوه چینش دندانها و فضای زبان و ... مشابه دندان مصنوعی قبلی باشد. برای همین بهتر است اطرافیان بیمار، دندان مصنوعی قبلی را (حتی اگر بدردنخور بنظر بیاید)، نگه دارند و به دندانپزشک نشان دهند.

بسیاری از بیماران مبتلا به آلزایمر، بخصوص در مکانهای بیمارستانی و آسایشگاه ها، ممکن است دندان مصنوعی شان را گم کنند یا با دست دندان بقیه عوض شود. بنابراین بهتر است در هنگام ساختن دندان مصنوعی جدید، از سازنده خواهش کنید تا نام بیمار را بر روی دندان مصنوعی اش ثبت کند. اگر شما مراقب بیماری هستید که هم اکنون یک دندان مصنوعی بدون اسم دارد می توانید با صرف وقت کوتاهی به کمک یک مداد و یک لاک ناخن بی رنگ نام او را بر روی دندانش ثبت کنید.

به این ترتیب عمل کنید:

1- - دندان مصنوعی را تمیز، ضدعفونی و خشک کنید.

2- - ناحیه ای در دندان مصنوعی را انتخاب کنید که فضای آن برای نوشتن نام بیمار کافی باشد.

3- - به کمک یک اسکاچ آشپزخانه نو، سطح صیقلی روی دندان مصنوعی را خراش داده، پاک کنید.

4- - با مداد، در این ناحیه، نام بیمار را بنویسید.

5- - روی نام را با یک لاک بی رنگ ناخن بپوشانید. اجازه دهید لاک خشک شود سپس یک لایه دیگر لاک را بر روی آن اضافه کنید.

با این کار ساده، شما کمک بزرگی به بیمار مبتلا به آلزایمرتان خواهید کرد.

بیمارتان را تشویق کنید از دندان مصنوعی اش استفاده کند. استفاده از دندان مصنوعی به او اعتماد به نفس می دهد.